Olifantsgras, oftewel Miscanthus sinensis, is een houtachtig meerjarig gewas dat na de groei jaarlijks zo’n 3,5 meter hoog kan worden. Het gewas kan vervolgens ieder jaar worden geoogst en worden afgezet als biomassa (energie) of voor andere toepassingen, zoals grondstof voor de papierindustrie. Het Zeeuwse Cradle Crops stimuleert de teelt en afzet van dit gewas.
Proefboerderij De Rusthoeve in Colijnsplaat biedt onderdak aan de Biobased Garden; een proeftuin met een groot aantal gewassen die mogelijk een weg vinden als biobased toepassing. Een voorbeeld van dergelijke toepassingen is vezelhennep in de bouw of in matten in de auto-industrie. Ook suikerbieten kunnen worden verwerkt tot bioplastics.
De Rusthoeve organiseerde onlangs een bijeenkomst over biobased mogelijkheden en de bedrijven die actief zijn met biobased toepassingen. Een van die bedrijven is Cradle Crops dat zich bezighoudt met de teelt van olifantsgras en de verkoop van de producten uit olifantsgras. Cradle Crops met eigenaar Filip Baecke is gevestigd in het Zeeuwse Wesdorpe.
Teelt olifantsgras lijkt ideaal
Olifantsgras (foto’s: Cradle Crops)
De teelt van olifantsgras is meerjarig. In het tweede jaar na aanplant kan voor de eerste keer worden geoogst. Daarbij gaan de planten zo’n twintig jaar mee en jaarlijks kan de oogst in het vroege voorjaar plaatsvinden. Daarbij is het een teelt die weinig onderhoud vraagt. In de eerste twee jaar is onkruidbestrijding nodig omdat het gewas nog niet is gesloten. Daarna krijgt het onkruid geen kans meer. Ook van ziekten en plagen lijkt het gewas weinig last te hebben. Daarnaast vraagt olifantsgras weinig bemesting.
De teelt lijkt daarmee ideaal: nauwelijks bestrijdingsmiddelen, beperkt meststoffen en een jaarlijkse oogst. Ook watergift is niet nodig. De hoeveelheid regen die jaarlijks in Nederland valt, is voldoende voor dit gewas. Ook de verwijdering van het gewas, na twintig jaar, levert weinig problemen op. De jaarlijkse oogst is ongeveer 20 ton per hectare.
Toch is wel een aantal aandachtspunten te noemen. Het uitgangsmateriaal is niet goedkoop. Wageningen UR becijfert dat de investering in de wortelstokken na vijf tot zes jaar is terugverdiend. Het gewas moet dan toch wel minstens tien jaar blijven staan voordat het rendabel is. Verder is een plantmachine nodig en een oogstmachine. Voor laatstgenoemde volstaat een omgebouwde maishakselaar.
Op zoek naar afzetmogelijkheden
Oogst
Cradle Crops teelt zelf olifantsgras en biedt diensten aan andere agrariërs die met de teelt aan de slag willen. Het bedrijf verkoopt uitgangsmateriaal en stelt machines beschikbaar voor het planten en oogsten. Daarnaast zoekt het bedrijf actief naar toepassings- en afzetmogelijkheden van olifantsgras.
Een afzetgebied is de papierindustrie. Sinds enkele jaren heeft Cradle Crops een overeenkomst met Van Houtum papier in het Limburgse Swalmen. Dit bedrijf gebruikt olifantsgras in de productie van hygiënepapier (wc-papier). Van Houtum meldt daarvoor een overeenkomst voor tien jaar te hebben gesloten. Hierdoor kan Cradle Crops een afzet garanderen voor 100 hectare olifantsgras, zij het dat niet het geoogste materiaal bruikbaar is in de papierproductie. Zo’n 70% van het geoogste olifantsgras kan worden weggezet in het hygiënepapier. Het gaat dan vooral om cellulose. Voor de overige 30% moet Cradle Crops een andere bestemming zoeken. In dat restproduct zit vooral lignine waarvoor mogelijke afzet is in beton en in composieten (kunststofproducten met vezels). Daarvoor bestaat samenwerking met kennispartners, zoals TNO.
Haken en ogen
Klaar voor de oogst
De productie van het hygiënepapier met vezels van olifantsgras kent nog enkele haken en ogen. Van Houtum kan vezels maken van olifantsgras die geschikt zijn voor papier. Lastiger is het transport. Het materiaal moet van Zeeland naar Limburg worden vervoerd. Het gaat echter om volumineus materiaal met een laag gewicht en dat betekent dat er nogal wat transportbewegingen nodig zijn om alles in Limburg te krijgen. Dat maakt het gebruik van olifantsgras duurder, meldt het Platform Biodiversiteit, Ecosystemen & Economie. Daarnaast is daar nog het restproduct met lignine waarvoor een oplossing moet komen.
Intussen werkt Cradle Crops hard aan een verdere verspreiding van de teelt van olifantsgras en de werving van akkerbouwers die in de teelt van olifantsgras willen stappen.
Olifantsgras bij Wageningen UR
Het gebruik van olifantsgras is bij Wageningen UR enkele jaren in onderzoek geweest. Aanleiding was onder meer de overlast van vogels, en dan met name ganzen, rond Schiphol. De vogels vliegen rond Schiphol heen en weer tussen hun rustplek en plaatsen waar ze foerageren. Hierdoor ontstaan risico’s op botsingen met vliegtuigen.
Idee was dat ganzen het 3,5 meter hoge gewas zouden mijden. In het gebied waar olifantsgras groeit, werden de ganzen niet meer gesignaleerd, zo bleek uit onderzoek. Intussen is een groep akkerbouwers rond Schiphol aan de slag gegaan met olifantsgras en is de teelt rond Schiphol uitgebreid naar 60 hectare.
Deze akkerbouwers hebben zich verenigd in de Miscanthusgroep. Deze groep heeft een Green Deal gesloten met onder meer het ministerie van Economische Zaken. Overigens zoekt ook deze groep naar afzetmogelijkheden van olifantsgras, onder meer in de papierindustrie. De teelt rond Schiphol is uitgebreid naar 60 hectare.
Ook in veredeling wordt aan olifantsgras gewerkt. Het Plant Research International (PRI), onderdeel Wageningen UR, voert onderzoeksprojecten uit om olifantsgras genetisch te verbeteren.
Dit artikel van Citaat is eerder geschreven voor de webportal agroberichtenbuitenland.nl